Dim ond yn yr iaith Saesneg y mae'r elyfr hwn ar gael.
Cwmbrân yw’r unig Dref Newydd Marc I yng Nghymru ac, fel y cyfryw, mae hi’n dref hynod ddiddorol sy’n cynrychioli cyfnod pwysig yn hanes cynllunio trefi yn y DU ar ôl yr Ail Ryfel Byd. Pwrpas yr astudiaeth hon yw darganfod natur y Dref Newydd; adrodd hanes pob cymdogaeth yn fras a disgrifio cymeriad cyffredinol y dref; tynnu sylw at agweddau ar adeiladau a thirweddau a grëwyd adeg datblygu’r Dref Newydd y dylid eu cofnodi’n fanylach ac ymchwilio ymhellach iddynt, ac ystyried nodweddion y dylid eu diogelu a’u cadw. Bwriad yr adroddiad yw helpu i gynllunio datblygiadau yn y dyfodol sy’n parchu ac yn cydnabod rhinweddau’r Dref Newydd, ei chefndir hanesyddol a’i threftadaeth, a’i hamgylchedd a’i chyd-destun ffisegol. Gobeithir y bydd yn sylfaen ar gyfer astudio pellach ac yn fan cychwyn ar gyfer ymchwil a thrafodaeth yn y dyfodol ynghylch lle Cwmbrân yn nhreftadaeth adeiledig Cymru.
Cynnwys
Crynodeb Cymraeg (Welsh Summary)
Introduction
- Purpose and Aims of the Study
- Cwmbrân: Location and etymology
Historical Background
- Prehistoric to Post medieval background
- The impact of the Industrial Revolution
Topography and Landscape
The New Town
- The New Town Plan
- The development and modification of the new town plan
- What was not built at Cwmbrân
- The end of the new town corporation
The Character of Building
- Historic buildings
- Civic buildings
- Commercial Buildings
- Education
- Health
- Housing
- Industrial buildings
- Public and Recreational buildings
- Religious Buildings
- Transport buildings and structures
- Open Spaces and Public Art
Central and Local Areas
- The Town Centre
- Pontnewydd
- Northville and Southville
- Croesyceiliog
- Llanyravon (‘Croesyceiliog South’)
- Oakfield
- Fairwater
- St Dials (including Old Cwmbrân)
- Coedeva (including Two Locks)
- Greenmeadow
- Thornhill
- Hollybush
- Maes-y-rhiw
- Henllys Expansion Area: Henllys and Tŷ Canol
- Ty Coch
Statement of significance
- Context
- Essential Characteristics of Cwmbrân New Town
- Significant Assets and Recommendation for Further Study
- Conclusion
- Acknowledgements
- List of Images
- Appendix I: Listed Buildings within the Designated Area
- Appendix II: Llantarnam Grange: Gazetteer of monastic landscape features from Proctor, 2019
- Appendix III: List of NPRNs for historic assets in Cwmbrân
- Bibliography
- Endnotes
